dowody w postępowaniu cywilnym

Dowody w postępowaniu cywilnym

Przedmiotem dowodu w postępowaniu cywilnym, są fakty istotne dla rozstrzygnięcia. Innymi słowy, celem postępowania dowodowego, jest potwierdzenie danej okoliczności, np. zawarcia i treści umowy, doręczenia wypowiedzenia, uszkodzenia ciała, pokrewieństwa itd.


O tym zaś, co jest „istotne dla rozstrzygnięcia”, decyduje przede wszystkim przedmiot i charakter danej sprawy. Zupełnie inne okoliczności będą relewantne w sprawie o rozwód z orzekaniem o winie, a co innego trzeba udowodnić np. w sprawie o zapłatę. Z perspektywy powoda, koniecznym jest udowodnienie okoliczności przemawiających za potrzebą uwzględnienia danego roszczenia. Pozwany dąży zaś do obalenia twierdzeń pozwu, i wykazania okoliczności przemawiających za potrzebą oddalenia powództwa.  

Równie ważnym jest tzw. ciężar dowodu. Co do zasady, strona która z danej okoliczności wyciąga skutki prawne, winna te okoliczności udowodnić. Z braku dowodu potwierdzającego dane twierdzenie, będzie ono uznane za gołosłowne, chyba że pozwany daną okoliczność potwierdzi, lub skutecznie jej nie zaprzeczy. Ów rozkład dowodu może ulec odwróceniu, w szczególności gdy dana strona korzysta z tzw. domniemań wynikających z konkretnych przepisów prawa. Ponadto fakty powszechnie znane, nie wymagają dowodu. Pewne okoliczności mogą być także znane sądowi z urzędu.

W postępowaniu cywilnym, zasadą jest, że to strona winna wskazywać sądowi dowody, które winny być przedmiotem postępowania. Sąd może jednak przeprowadzać postępowanie dowodowe także z urzędu. W praktyce, należy samemu zadbać o swój interes. W tym celu, należy we właściwym czasie samodzielnie powołać stosowne wnioski dowodowe. Sąd, który nie zna stron, ani nie zna obiektywnej prawdy na temat okoliczności sporu, bazuje jedynie na tym, co uda się ustalić w toku postępowania sądowego. Sąd nie wie m.in., czy istnieją świadkowie, którzy mogą potwierdzić dane okoliczności. Doświadczenie życiowe uczy, że w przypadku braku aktywności procesowej, poczynione przez sąd ustalenia, niekoniecznie w pełni odzwierciedlają rzeczywisty stan faktyczny. Zazwyczaj, nie jest to jednak wina sądu – lecz strony, która nieumiejętnie przedstawia swe racje, i nie powołuje na ich poparcie stosownych dowodów. Trudno zaś z braku stosownej inicjatywy dowodowej obwiniać sąd za „niesprawiedliwy” wyrok.

Dowodem, może być de facto wszystko, co jest przydatne w sprawie. Mogą być to m.in. dokumenty, zeznania świadków, nagrania, e-maile, opinie biegłych, oględziny, eksperymenty itd. Pewne ograniczenia dowodowe mogą jednak wynikać ze specyfiki danej sprawy (dot. m.in. postępowań uproszczonych). Stosowne przepisy regulują szczegółowy sposób przeprowadzenia danego dowodu.

Należy pamiętać, że zasadą jest powołanie wszelkich wniosków dowodowych w pierwszym piśmie procesowym (pozew/odpowiedź na pozew). W przypadku próby późniejszego powołania dowodu, istnieje ryzyko jego oddalenia przez sąd.
W konsekwencji, może to doprowadzić do wydania niekorzystnego rozstrzygnięcia. Stosowanie tego rodzaju rygorów, jest jednak uzasadnione. Ograniczenie dopuszczalności powoływania nowych dowodów, przeciwdziała występującym w przeszłości patologiom. Uprzednio możliwym było łatwe doprowadzanie do przewłoki postępowania, m.in. poprzez ciągłe powoływanie coraz to nowych świadków.

Wnioski dowodowe, winny być także zgłoszone w prawidłowy od strony formalnej sposób. Często zdarza się bowiem, że strona przegrywa proces właśnie w skutek nieumiejętnego powołania dowodów.

Po sformułowaniu tez i wniosków, prędzej czy później przychodzi pora na przeprowadzenie postępowania dowodowego. Sąd przesłuchuje świadków, przeprowadza dowody z dokumentów, zleca sporządzenie opinii biegłemu sądowemu itd. Zdarza się jednak, że sąd w trakcie przesłuchania danego świadka w całości oddaje inicjatywę stronie, i nie zadaje własnych pytań.

Istotnym jest, by na tym etapie sprawy, umiejętnie uczestniczyć w toku postępowania dowodowego. Poprzez odpowiednie zadawanie pytań, możliwym jest uwiarygodnienie lub zdyskredytowanie danego świadka, czy przydatności posiadanych przez niego informacji. Czasami udaje się wykazać ewidentną sprzeczność zeznań danego świadka z innymi dowodami, lub nieprawdopodobieństwo podanych przez niego twierdzeń. Niekiedy zaś, możliwym jest wykazanie, że świadek po prostu składa fałszywe zeznania.

Dowód z opinii biegłego, najprościej można podważyć inną opinią biegłych. Alternatywnie koniecznym jest wykazanie, że np. narusza ona zasady logiki lub doświadczenia życiowego, jest wadliwa pod względem formalnym, nie zawiera merytorycznego uzasadnienia, nie jest dostatecznie stanowcza lub rozstrzygnięcie nie jest oparte na wiadomościach specjalnych.

Treść, forma lub autentyczność dokumentów, także może być przedmiotem oceny i badania ze strony sądu. Istotnym jest także, że niezależnie od literalnej treści pisma, przedmiotem oceny i ustaleń może być zamiar stron, a nie jego dosłowne brzmienie.

Finalnie, po zakończeniu postępowania dowodowego, sąd ocenia zgromadzony materiał dowodowy na podstawie tzw. swobodnej oceny dowodów. Sąd winien bazować na zasadach logiki i doświadczenia życiowego. Samodzielnie ocenia moc i wiarygodność poszczególnych dowodów. Należy mieć świadomość, że sąd nie jest wyrocznią. Nie był uczestnikiem wydarzeń, na które powołują się strony. Sąd poczyni dane ustalenia, jedynie gdy strony mu w tym pomogą, przedstawiając wiarygodne dowody na daną okoliczność.

Z powyższego wynika, że należyte przeprowadzenie postępowania dowodowego, jest niezwykle istotne dla powodzenia sprawy. W większości sporów sądowych, zwłaszcza gdy druga strona reprezentowana jest przez radcę prawnego, umiejętne wykazanie swych twierdzeń nie jest proste. Łatwo jest natomiast przegrać sprawę, właśnie z uwagi na popełnione błędy w postępowaniu dowodowym. Przy tego rodzaju postępowaniach, warto zatem rozważyć skorzystanie z usług profesjonalnego pełnomocnika.

Udostępnij

Share on facebook
Share on google
Share on twitter
Share on linkedin
Share on pinterest
Share on print
Share on email
Uruchom WhatsApp
Napisz do nas.
Porozmawiaj z prawnikiem!
Witamy!

Zapraszamy do kontaktu, od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 - 17:00.