W uzupełnieniu poprzedniego artykułu stanowiącego wprowadzenie w tematykę doboru i stosowania środków wychowawczych wobec nieletnich, tym razem pozwolę sobie omówić podstawy i procedurę ewentualnej zmiany lub uchylenia już orzeczonych i stosowanych wobec nieletnich środków wychowawczych. Z góry jednak zaznaczyć należy, iż poniższe uwagi nie znajdą zastosowania do środka poprawczego postrzeganego jako najsurowsza reakcja na postępowanie nieletniego w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym. Stosowanie środka poprawczego regulowane jest odrębnym rozdziałem ustawy i znajdują do niego zastosowanie innego rodzaju instytucje prawne istotowo bliższe procedurze karnej i karnej wykonawczej, acz oczywiście w żadnym wypadku nie można między tymi instytucjami stawiać jakiegokolwiek znaku równości lub nawet bratniego podobieństwa.
W związku z faktem, iż orzeczenie stosowania środków wychowawczych następuje bezterminowo, w większości przypadków- do osiągnięcia 18 roku życia lub – w rzadkich przypadkach, bądź gdy mowa o umieszczeniu w zakładzie poprawczym – do 21 roku życia, należało również przewidzieć i zagwarantować możność elastycznego reagowania sądu rodzinnego. Oczywistym bowiem jest, iż orzeczony w bardzo wczesnej młodości nieletniego środek wychowawczy, po upływie pewnego czasu stosowania może okazać się nieprzydatny, niespełniający aktualnych potrzeb wychowawczych dziecka lub nieprzystający do zmienionej sytuacji życiowej nieletniego.
Możliwość ingerowania przez sąd rodzinny w takie sytuacje przewiduje przepis art. 79 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, mocą którego można zmieniać lub uchylać środki wychowawcze. Kluczowym jest jednak, iż podstawę tego rodzaju ingerencji mogą stanowić względy wychowawcze, gdyż to one pierwotnie zadecydowały o stosowaniu danego środka. Tym samym odstąpienie od jego stosowania, bądź zmiana wymaga również zaistnienia określonych przesłanek, nie będą wystarczające w tym przypadku np. niezadowolenie lub zmęczenie nieletniego, bądź jego opiekunów stosowaniem dotychczasowych środków wychowawczych, bądź wychowawczo-leczniczych. Każdorazowo należy mieć na uwadze całokształt sytuacji nieletniego, zmienionych w stosunku do pierwotnego rozstrzygania warunków osobistych, szkolnych, etapu rozwoju i aktualnych potrzeb wychowawczych.
Celem wszczęcia procedury zmiany, bądź uchylenia środków wychowawczych należy do właściwego sądu rodzinnego skierować wniosek odpowiedniej treści zawierający należyte uzasadnienie. Wnioskodawcą może być bądź nieletni (który zgodnie z ustawą ma prawo występować z obrońcą z wyboru lub z urzędu), bądź jego rodzice lub opiekunowie występujący samodzielnie lub reprezentowani przez pełnomocnika. W wypadku pism kierowanych przez nieletniego są one zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnione z opłat, zaś w wypadku wniesienia przez rodziców podlegają opłacie – uznać należy, iż w obecnym stanie prawnym, zgodnie z przepisem art. 23 pkt 1 u.k.s.c. w kwocie 40 zł, jako opłata stała od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego. Do obowiązku ponoszenia kosztów postępowania sądowego, które w zależności od danej sprawy mogą być różne z uwagi na konieczność poniesienia innego rodzaju wydatków, zastosowanie znajdą na zasadach ogólnych przepisy o zwolnieniu od kosztów sądowych w całości lub części, z uwagi na sytuację materialną strony postępowania.
